PRACOWNIA WIERGIEWKA

Przedstawienie Ukrzyżowania według Sakramentarza Opata Bertholda
z XIII w. pochodzącego z opactwa benedyktyńskiego w Weingarten.

Krzyż z San Damiano jest jednym z grupy krzyży-ikon, które powstawały w XII wieku na terenie Umbrii. Nazwisko autora nie jest znane. Przyjmuje się, iż krzyż ten powstał około 1100. Celem pisania takich ikon był wykład teologii przedstawianego wydarzenia oraz pobudzenie do gorliwszej wiary. Ikona utrzymana jest w stylu bizantyjskim.

W duchowości franciszkańskiej krzyż ten jest symbolem wybrania św. Franciszka z Asyżu. Święty modlił się przed nim w Kościele św. Damiana w Asyżu i, jak podają Źródła Franciszkańskie, miał z niego usłyszeć głos samego Chrystusa.

Na krzyżu przedstawiona jest przede wszystkim postać Chrystusa Ukrzyżowanego. Jego jasne ciało wyraźnie kontrastuje z ciemnym tłem. Jezus stoi prosto i zdecydowanie z otwartymi oczami, to Bóg-Człowiek panujący, zmartwychwstały. Nad jego głową znajduje się łaciński napis: IHS NAZARE REX IUDEORUM (por. J 19,19). Kopia ikony Krzyża z San Damiano wisząca nad głównym ołtarzem w kaplicy San Damiano w Asyżu Pozostałe postacie — świadków — to najpierw świadkowie więksi: (jak Chrystus posiadają aureole) Maryja, św. Jan Apostoł i Ewangelista, Maria Magdalena, Maria matka Jakuba oraz setnik (por. Mk 15,38), a następnie świadkowie mniejsi: Longinus i Stephaton. Artysta przedstawił również obserwatora, być może jest to sam pisarz ikony. Na ikonie widnieją również postacie aniołów, świętych patronów oraz prawa ręka Boga Ojca. Po prawej stronie przedstawiony został kogut [za: Wikipedia].

Chrystus Emmanuel (w hebr. עמנואל, czyli Emmanuel oznacza Bóg z nami) – ikonograficzny typ przedstawienia Chrystusa w wieku dziecięcym. Nazwa pochodzi od proroctwa Izajasza (Iz 7,14), spełniającym się w narodzeniu Chrystusa.

Przedstawienie dziecka jako małego-dorosłego jest charakterystyczne dla ikonografii wschodniej i symbolizuje dojrzałość duchową. W przedstawieniu Emmanuela wyjątkowa jest też nie-dziecięca powaga. (Wikipedia)

Wjazd Jezusa do Jerozolimy opisali wszyscy Ewangeliści (Mt 21,1-11; Mk 11,1-11; Łk 19,29-40; J 12,12-19). Będąc w okolicy Betfage, Chrystus polecił swoim dwóm uczniom, by poszli do pobliskiej wsi i przyprowadzili znajdującego się tam osła (w Ewangelii św. Mateusza mowa jest o oślicy i osiołku). Na pytania, czemu to robią, Jezus kazał im odpowiedzieć: Pan go potrzebuje. Gdy to zrobili, Chrystus dosiadł osiołka i na nim wjechał do Jerozolimy. Lud wyszedł mu na spotkanie, słał pod nogi płaszcze i gałązki i wykrzykiwał: Hosanna! Błogosławiony Ten, który przychodzi w imię Pańskie. Błogosławione królestwo ojca naszego Dawida, które przychodzi. Hosanna na wysokościach! Wydarzenie to miało być spełnieniem słów ze Starego Testamentu: Raduj się wielce, Córo Syjonu, wołaj radośnie, Córo Jeruzalem! Oto Król twój idzie do ciebie, sprawiedliwy i zwycięski. Pokorny – jedzie na osiołku, na oślątku, źrebięciu oślicy (Za 9,9). (Wikipedia)

Pantokrator (Wszechwładca, Pan wszystkiego, gr. Παντοκρατωρ) – w ikonografii przedstawienie Jezusa Chrystusa jako władcy i sędziego Wszechświata.

Jako Pantokrator Chrystus przedstawiony jest w pozycji stojącej lub siedzącej na tronie, z otwartym Pismem Świętym w lewej dłoni i uniesioną prawą dłonią w geście błogosławieństwa. Ułożenie palców nawiązuje do greckiego monogramu Chrystusa: IC XC. Połączone są dwa palce: kciuk z serdecznym. Dzięki temu palce wskazujący i zgięty środkowy przypominają litery IC. Skrzyżowane ukośnie kciuk i serdeczny w zestawie z małym palcem tworzą XC. Nie jest to jedyna interpretacja gestu, według niektórych teologów połączony kciuk z palcem serdecznym są symbolem dwoistości natury Chrystusa: boskiej i ludzkiej. Natomiast złączenie trzech palców: małego, serdecznego i kciuka symbolizuje Trójcę Świętą.

Ikonograficzne przedstawienie Pantokratora rozprzestrzeniło się szeroko poczynając od IV-VI wieku w związku z przenikaniem do sztuki chrześcijańskiej elementów ikonografii późnoantycznej, zwłaszcza cesarskiej. Wówczas przedstawiano całą sylwetkę Chrystusa. W późniejszych czasach zaczęły pojawiać się przedstawienia do pasa, różniące się nieznacznymi szczegółami. (Za: Wikipedia)

Jedno z Dwunastu Wielkich Świąt.
Ofiarowanie Pańskie, Spotkanie Pańskie, gr.Hypa-pante oraz Heorte ton Kataroin (święto spotkania i oczyszczenia) – święto, upamiętniające ofiarowanie Jezusa Chrystusa w Świątyni Jerozolimskiej, zgodnie z prawem Mojżeszowym. W nadzwyczajnej formie rytu rzymskiego zwane Oczyszczeniem Najświętszej Maryi Panny (w 40. dzień od Narodzenia Jezusa), czym nawiązywano do święta spotkania i święta oczyszczenia w tradycji starotestamentalnej i chrześcijańskiej. (za: Wikipedia)

Eleusa (lub Eleousa) (gr.: Ἐλεούσα – Umilenie, czułość) – ikona przedstawiająca Matkę Boską pochylającą głowę, aby przytulić swój policzek do policzka Syna, który obejmuje ją jedną ręką (często niewidoczną) za szyję, a drugą trzyma w ręce Matki.

Przykładem klasycznej, wzorcowej Eleusy jest ikona Matki Bożej Włodzimierskiej